حاملگی خارج از رحم عامل تهدید کننده حیات مادر

PN:0042

حاملگی خارج از رحم، نتیجه نقص در فیزیولوژی باروری انسان است که اجازه می دهد تا تخمک بارور شده، خارج از رحم، لانه گزینی را انجام دهد که در نهایت به از بین رفتن جنین نیز ختم خواهد شد.

عدم تشخیص و درمان به موقع این نوع حاملگی، باعث می شود حاملگی خارج از رحم، به عنوان عامل تهدید کننده حیات مادر شناخته شود.

سیر طبیعی لانه گزینی جنین در داخل رحم

بعد از مقاربت، اسپرم در دستگاه تناسلی زن رو به بالا شنا کرده و به سمت لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحم)
حرکت می کند. اگر مقاربت، نزدیک زمان تخمک گذاری زن باشد، ممکن است تعدادی از اسپرم‌ها، در عرض نیم ساعت به تخمک برسند در برخی موارد این زمان ممکن است، چندین ساعت طول بکشد. از میلیون‌ها اسپرم، تنها چند صد عدد می‌توانند به تخمک نزدیک شوند و از این تعداد تنها یک اسپرم، تخمک را بارور می کند.

زمانی که اسپرم به داخل تخمک نفوذ پیدا کرد، سطح تخمک تغییر کرده و مانع ورود اسپرم ‌های دیگر به تخمک بارور شده می‌شود.

با بارور شدن تخمک توسط اسپرم، مرحله تقسیم سلولی سریع، آغاز می گردد و کم کم تخمک بارور شده، از لوله فالوپ، به سمت رحم حرکت می کند و حدود 4 روز پس از لقاح به رحم می رسد. تخمک بارور شده بعد از ورود به رحم، به دیواره رحم نفوذ کرده و لانه گزینی اتفاق می افتد.

 لانه گزینی، مرحله ای بسیار مهم و حیاتی از بارداری بوده و در واقع نقطه آغاز زندگی رحمی به شمار می رود.  نطفه، برای اولین بار جهت دریافت اکسیژن و مواد غذایی، خود را به دیواره داخلی رحم می چسباند و از این ناحیه به بدن مادر متصل می شود. این امر، منجر به بروز خونریزی خفیفی از دیواره رحم می شود که خونریزی لانه گزینی نطفه نام دارد.

تخمک بارور شده اگر نتواند خود را به رحم برساند حاملگی خارج از رحم رخ می دهد. حاملگی خارج رحمی در1 تا 2 درصد از حاملگی ها ممکن است رخ دهد. لوله های فالوپ (لوله های رحمی) رایج ترین مکان برای حاملگی خارج از رحم هستند.

محل های نابجای لانه گزینی

با این حال، امکان دارد در نقاط دیگری مثل تخمدان، گردن رحم و حفره شکمی نیز لانه گزینی صورت گیرد.

عوارض حاملگی خارج از رحم

حاملگی خارج از رحم، اگر به موقع تشخیص داده نشود و اقدام به موقع درمانی صورت نگیرد، سلامت مادر را به مخاطره می اندازد. خطر عمده حاملگی خارج از رحم، پاره شدن ناحیه ای است که لانه گزینی در آن محل، صورت گرفته و به دنبال آن، خونریزی داخلی  ایجاد می شود.

حاملگی خارج‌ از رحم‌ توانایی پروراندن جنینی كه ‌امکان زندگي‌ داشته‌ باشد را ندارد. پاره‌ شدن‌ حاملگي‌ خارج‌ رحمي،‌ يك‌ اورژانس‌ پزشکی است‌ و بايد به محض تشخیص، سریعا درمان‌ شود.

با تشخيص‌ زود هنگام‌ و درمان به موقع، احتمال‌ بهبود كامل مادر‌ زياد است‌.

لازم به ذکر است مادرانی که یک بار حاملگی خارج رحمی را تجربه کرده اند، نباید زیاد نگران حاملگی های بعدی باشند، چرا که در 85 -50 درصد از این مادران حاملگي‌هاي‌ بعدي‌ طبيعي‌ خواهد بود.

علایم حاملگی خارج از رحم

اغلب، دوهفته بعد از لقاح، علایم اولیه بارداری مشاهده می‌شود. برخی علایم در حاملگی خارج از رحم مشابه با علایم حاملگی طبیعی است.

این علایم مشترک با حاملگی طبیعی عبارتند از:

• عدم وقوع عادت ماهانه در موعد مقرر
• درد سینه‌ها
• احساس ناراحتی در شکم

سایر علایم  حاملگی خارج رحم و نیز زمان بروز این علایم، فرد به فرد متفاوت است و با توجه به محل قرارگیری جنین، علایم  به اشکال متفاوت در زمانهای مختلف در بیماران مشاهده می شوند.

سایر علائم رایج حاملگی خارج از رحم عبارتند از:

• تهوع و استفراغ همراه با درد
• درد شدید شکم
• درد در یک طرف بدن
• سرگیجه یا ضعف شدید
• درد شانه یا گردن یا راست روده

اگر حاملگی خارج از رحم زود تشخیص داده نشود، جنین در محل نابجای خود که اغلب در یکی از لوله های فالوپ(لوله رحم) است، به رشد خود ادامه می‌دهد. با رشد جنین، پارگی لوله فالوپ(لوله رحم) اتفاق می افتد که یک اورژانس پزشکی است و سریعا باید به مرکز درمانی مجهز مراجعه شود.

علایم پارگی لوله عبارتند از:

• درد شكمي‌ شديد و تند و تيز به‌ صورت‌ ناگهاني‌ در اثر پارگي‌ لوله‌ رحم
• رنگ‌پريدگي‌
• تند شدن‌ ضربان‌ قلب‌
• پايين‌ افتادن‌ فشار خون‌
• عرق‌ سرد
• غش کردن

چه عواملی باعث افزایش احتمال حاملگی خارج از رحم میشوند؟

شرایطی وجود دارد که خود باعث می شوند، لانه گزینی در محل طبیعی آن، یعنی دیواره داخلی رحم اتفاق نیفتد و در واقع خود زمینه ای خواهند بود برای ایجاد یک حاملگی نابجا و حاملگی خارج رحمی. این موارد عبارتند از:

• استفاده‌ از دستگاه‌ جلوگيري‌ از حاملگي‌ كه‌ داخل‌ رحم‌ كار گذاشته‌ مي‌شود (آي.‌يو.دي‌/ IUD).
• سابقه‌ عفونت‌هاي‌ شكمي‌ يا لگني‌که شکل آناتومی طبیعی لوله های فالوپ (لوله های رحم ) را مختل می کند.
• وجود چسبندگي‌ها در اثر اعمال‌ جراحي‌ قبلي‌
• سابقه‌ حاملگي‌ خارج از رحم
• سابقه‌ جراحي‌ بر روي‌ لوله‌هاي‌ رحم
• سابقه‌ آندومتريت‌ (التهاب‌ بافت‌ پوشاننده‌ لایه‌ داخلي‌ رحم)
• وجود ناهنجاري‌ در رحم‌
• سابقه عفونت های مقاربتی
• استفاده از داروهای القا کننده باروری
• درمان های ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF)

     تشخیص حاملگی خارج  از رحم

همانطور که در بخش قبلی مشاهده کردید، متاسفانه علایم حاملگی خارج از رحم بسیار گوناگون و متفاوت است.

همین امر، تشخیص حاملگی خارج از رحم را با دشواری مواجه کرده است. با توجه به مشترک بودن علایم در مراحل اولیه حاملگی خارج از رحم و حاملگی های طبیعی و نیز با توجه به محل های مختلفی که ممکن است جنین لانه گزینی کرده باشد، در بسیاری از موارد،‌حاملگی خارج  از رحم، ممکن است در هفته 6 و 7  تشخیص داده شود. جالب است بدانیدکه در پاره ای از موارد حاملگی خارج  از رحم، به طور اتفاقی در سونوگرافی سه ماه اول بارداری تشخیص داده شده است. عده کمی هستند که در هفته 4 بارداری متوجه حاملگی خارج  از رحم شده اند.

در کل تشخیص حاملگی خارج رحم، بسیار مشکل است و به کمک آزمایش هورمون های خون و سونوگرافی لگن صورت می گیرد. توضیحات بیشتر در مقاله راه های تشخیص و درمان حاملگی خارج از رحم  آورده شده است.

درمان حاملگی خارج رحم:

پزشکان متناسب با زمان تشخیص بیماری و محل لانه گزینی به درمان جراحی یا دارویی حاملگی خارج رحمی می پردازند.

از نظر فیتولند بهترین راه برای تشخیص زودهنگام حاملگی خارج از رحم، اهمیت دادن به مراقبت های قبل از بارداری است. چرا که مادر بارداری که تحت نظر یک متخصص زنان و زایمان و یا مامای خبره می باشد، با مشاهده اولین تغییرات در روند بارداری با سرعت بیشتری مورد ارزیابی های بعدی قرار خواهد گرفت. توجه داشته باشید،

در حاملگی خارج از رحم، امکان ادامه بارداری وجود ندارد. امکان جابجایی جنین به داخل رحم نیز، غیر ممکن است.

پزشک، بلافاصله بعد از تشخیص حاملگی خارج از رحم، برای نجات جان مادر، موظف به ختم بارداری است.

منبع:

 1-https://www.mayoclinic.org

2- https://www.webmd.com

3- https://www.babycentre.co.uk

4- https://www.medicinenet.com