مشکلات مغزی نوزاد نارس نه‌تنها اختلال در عملکرد هوش و مغز را به وجود می‌آورد؛ بلکه منجر به برخی مشکلات حرکتی و عضلانی نیز می‌شود. به همین منظور فیتولند به معرفی و درمان مهم‌ترین مشکلات مغزی این نوزادان می‌پردازد. مادران باردار با ملاقات به‌موقع و متعدد و آزمایش‌های پیشنهادی پزشک، می‌توانند از این عوارض جلوگیری نموده و یا درمان‌های لازم را انجام دهند.
زایمان زودرس و نوزاد نارس
پزشکان نوزادی را نارس می‌نامند که قبل از اتمام 37 هفتگی بارداری، به دنیا بیاید. برخی از نوزادانی که نزدیک به زمان 37 هفته متولد می‌شوند، ممکن است عوارض جانبی قابل‌توجهی را تجربه نکنند. اما بعضی دیگر بسیاری از علائم و اختلالات مربوط به نارس بودن را تجربه خواهند کرد. جنین در رحم مادر طی هفته به هفته رشد کرده و کامل‌تر می‌شود. اگر نوزاد به هر علتی شانسی برای رشد کامل در رحم مادر نداشته باشد و زایمان زودرس اتفاق بیفتد، احتمال بروز مشکلات مغزی افزایش پیدا خواهد کرد.
انواع مشکلات مغزی در نوزادان نارس
خونریزی داخلی مغز
تحقیقات نشان می‌دهند که خونریزی داخلی مغز، در نوزاد نارس با وزن خیلی کم (در حدود 5/1 کیلوگرم) می‌تواند یکی از مشکلات مغزی ذکرشده باشد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های حساس در مغز تخریب می‌شوند و خونریزی درون مغز اتفاق می‌افتد. خونریزی مغزی می‌تواند، باعث تخریب سلول‌های عصبی مغز گردد. این اختلال معمولاً همراه با مشکلات تنفسی رخ می‌دهد که همگی به علت نارس بودن نوزاد است.
نشانه‌های خونریزی داخلی مغز نوزادان
موارد زیر می‌تواند به‌عنوان نشانه‌های خونریزی مغزی نوزادان نارس موردتوجه والدین قرار گیرد:
- کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون یا کم‌خونی
- تورم یا التهاب نقاط نرم جمجمه (ملاج)
- گریه شدید
- پایین بودن ضربان قلب
- دوره‌هایی از وقفه تنفسی یا آپنه تنفسی
- صرع یا تشنج
- مکیدن ضعیف به هنگام شیر خوردن
درجه‌بندی خونریزی مغزی در مشکلات مغزی نوزاد نارس
هر چه درجه خونریزی مغزی بالاتر باشد، مشکلات مغزی در نوزاد نارس نیز شدیدتر خواهد بود.
- درجه یک: خونریزی بسیار کم در یک فضای کوچک درون بطن مغز اتفاق می‌افتد.
- درجه دو: خونریزی درون رگ‌ها
- درجه سه: خونریزی درون مغز آن‌قدر شدید است که باعث بزرگ‌تر شدن رگ‌ها می‌شود.
- درجه چهار: خونریزی نه‌تنها درون رگ‌ها رخ می‌دهد، بلکه به بافت‌های بطن مغز نیز سرایت می‌کند.
در خونریزی درجه یک و دو مشکل خیلی حادی وجود ندارد و علائم آن طولانی مدت و پایدار نیست. اما در نوع درجه سه و چهار می‌تواند نتایج و عوارض بسیار طولانی مدتی برای نوزاد داشته باشد. درمان خاصی برای خونریزی داخلی مغز وجود ندارد. هرچند پزشکان متخصص با توجه به شرایط نوزاد نارس می‌توانند فهرستی از روش‌های درمانی برای بهبود مشکلات مغزی را داشته باشند.
لکوسیدین پنتون ولنتین یا PVL (پلاک‌های کوچک و متعدد شبیه پلاک‌های MS در اطراف بطن مغز)
“PVL” یا Panton-Valentine leukocidin یکی دیگر از انواع مشکلات مغزی نوزادان نارس می‌باشد. بر اساس تحقیقات انجام‌شده PVL دومین عارضه شایعی است که سیستم عصبی نوزاد را درگیر می‌کند و در اثر نارس بودن نوزاد پدید می‌آید. “لکوسیدین پنتون ولنتین” باعث تخریب بخش کنترل حرکت در مغز می‌گردد. از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- انقباض یا اسپاسم عضلات
- ماهیچه‌های مقاوم در برابر حرکت
- کشیدگی عضلانی
- ضعف عضلات
نوزادانی که با این اختلال مغزی متولد می‌شوند احتمال بیشتری دارد که دچار فلج مغزی و تأخیر در رشد گردند. PVL همچنین می‌تواند هم‌زمان با “خونریزی داخلی مغز (IVH)” رخ دهد. پزشکان به‌طور دقیق علت رخداد PVL را نمی‌دانند. گرچه می‌دانند که لکوسیدین پنتون ولنتین به ماده سفید مغز که بسیار آسیب‌پذیر است صدمه می‌زند.
در موقعیت‌های زیر نوزادان بیشتر در معرض خطر ابتلا به PVL خواهند بود:
- نوزادانی که زیر 30 هفته متولد می‌شوند.
- پارگی پیش از موعد کیسه آب مادر
- عفونت رحم
متخصصین با بررسی سوابق پزشکی نوزاد نارس، تست‌های فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری مانند آزمایشات فراصوتی جمجمه و MRI قادر به تشخیص PVL خواهند بود. گرچه درمان خاصی برای PVL وجود ندارد ولی پزشکان توصیه‌هایی جهت برطرف شدن نگرانی‌های رشدی و حرکتی نوزاد نارس ارائه می‌دهند.
فلج مغزی
یکی دیگر از مشکلات رشد مغزی در نوزاد نارس، فلج مغزی است. خطر ابتلا به این عارضه در نوزادان نارس با وزن بسیار کم، بیشتر خواهد بود. فلج مغزی باعث حرکات غیرعادی و کشیدگی ماهیچه در نوزاد می‌شود. علائم فلج مغزی در نوزادان نارس از نوع خفیف تا شدید متفاوت خواهد بود. این نشانه‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در بلع
- سستی یا انعطاف‌ناپذیری عضلات
- حرکات تشنجی
- عدم توازن ماهیچه‌ها
پزشکان دلیل اصلی ایجاد این عارضه را نمی‌دانند. با این حال هرچه نوزاد، نارس‌تر به دنیا بیاید احتمال فلج مغزی او نیز بیشتر خواهد بود. متخصصین با انجام تست‌های فیزیکی، توجه به نشانه‌ها و بررسی سوابق پزشکی نوزاد می‌توانند فلج مغزی را تشخیص دهند. تصویربرداری‌ها نیز می‌توانند به تشخیص اختلالات مغزی در نوزاد نارس کمک نمایند.
این تصویربرداری‌ها شامل MRI، تست های فراصوتی جمجمه و CT اسکن می‌باشند. متخصص همچنین توسط دستگاه الکتروآنسافالوگرام (EEG)، امواج الکتریکی مغز را در حالت تشنج بررسی می‌نمایند.
روش‌های درمانی فلج مغزی
عمده‌ترین روش‌های درمان فلج مغزی در نوزادان نارس شامل موارد زیر است:
- داروهایی جهت کاهش اسپاسم‌های ماهیچه‌ای
- فیزیوتراپی
- کاردرمانی
- گفتاردرمانی
در برخی اوقات نوزاد، نیاز به جراحی‌های ارتوپدی جهت بهبود عملکرد حرکتی دارد.
هیدروسفالی (آب آوردن مغز)
نوع دیگری از مشکلات نوزادان نارس “هیدروسفالی” یا آب آوردن مغز می‌باشد. در این عارضه مایع مغزی نخاعی بیش از اندازه در بطن مغز تجمع پیدا می‌کند و منجر به گشادشدن حفره مغز می‌گردد که درنهایت، باعث افزایش فشار در بافت مغزی خواهد شد. هیدروسفالی، می‌تواند از عوارض خونریزی داخلی مغز نیز باشد.
همچنین می‌تواند در نوزاد نارس و هم در نوزاد کامل و بدون هیچ ارتباطی با خونریزی داخلی نیز رخ دهد. دلیل اصلی هیدروسفالی اغلب مشخص نیست و علائم آن از نوع خفیف به شدید متفاوت خواهد بود. فیتولند به برخی از علائم هیدروسفالی و نشانه‌ها اشاره می‌کند:
- حرکت چشم‌ها به سمت پایین
- تحریک‌پذیری
- سایز بزرگ و غیرطبیعی سر
- حرکات سریع سر
- صرع
- بی‌خوابی
- استفراغ
پزشکان همچنین توسط آزمایشات تصویربرداری از قبیل MRI، CT اسکن یا تست های فراصوتی جمجمه قادر به تشخیص مشکل مغزی هیدروسفالی در نوزاد هستند. یکی از روش‌های درمانی این عارضه، تغییر جهت مایع مغزی نخاعی از درون بطن مغز به دیگر اندام‌های بدن است. برخی از بیماران هیدروسفالی نیاز به‌نوعی عمل جراحی دارند. این روش به از بین رفتن مایع مغزی- نخاعی از مغز کمک می‌نماید.
آیا مشکلات رشد مغزی نوزادان نارس قابل پیشگیری است؟
متأسفانه همیشه راهی برای جلوگیری از زایمان زودرس وجود ندارد. پزشک متخصص با ملاقات منظم پیش از تولد وضعیت سلامت مادر و نوزاد را به‌دقت بررسی می‌کند. پزشک می‌تواند شما را ازنظر “پره اکلمپسی“ (نوعی فشارخون بالا در حاملگی) و عفونت که می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود بررسی نماید.
روش‌های دیگری که می‌توانید جهت جلوگیری از زایمان زودرس انجام دهید:
- از سیگار کشیدن، مصرف الکل و مواد مخدر خودداری نمایید.
- تزریق واکسن آنفولانزا جهت کاهش خطر عفونت.
- کاهش استرس تا حد امکان.
- همیشه دستانتان را با آب و صابون بشویید.
- از مدفوع گربه به علت انتقال عفونت دوری نمایید.
- از خوردن ماهی یا گوشت خام خودداری کنید.
- وزن مناسب را در طی بارداری حفظ نمایید.
سخن پایانی
برای بررسی و جلوگیری از مشکلات مغزی نوزاد نارس هرگز ویزیت‌های دوره‌ای توسط متخصص زنان را طی بارداری فراموش نکنید. پزشکان، زایمان‌های پرخطر را بررسی کرده و مادر و جنین را ازلحاظ سلامتی در طی بارداری بررسی می‌کنند. در این صورت احتمال این‌که، نوزاد دچار عوارض احتمالی ناشی از زایمان زودرس شود، کاهش می‌یابد. فلج مغزی، هیدروسفالی، PVL و خونریزی داخلی مغز از آسیب‌های احتمالی می‌باشد. هوش نوزاد نارس نیز در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
فیتولند بخشی از این عوارض را در مقالات مشکلات بینایی و شنوایی در نوزادان نارس و مشکلات ریوی در نوزادان نارس نیز آورده است.
منبع:
PN:0110
خدا کنه همه بچه ها سالم به دنیا بیان و هیچ مشکلی نداشته باشن.
خیلی خوبید