توده های سختی که از تجمع نمک‌ها و مواد معدنی در کلیه به وجود می‌آیند، باعث شکل گیری انواع سنگ کلیه و بروز بیماری سنگ کلیه می‌شوند. از جمله علائم سنگ کلیه شامل درد در پشت، سوزش در ادرار و بوی بد ادرار می‌باشد. این سنگ‌ها ممکن است در کلیه باقی بمانند و یا به حالب، مثانه و مجرای ادرار راه پیدا کنند. تعیین نوع و جنس سنگ برای تشخیص شدت بیماری و چونگی درمان سنگ کلیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. درصورتیکه تمایل دارید با علل سنگ کلیه آشنا شوید و راه‌های پیشگیری از سنگ کلیه را در زندگی خود به کار گیرید، با فیتولند همراه شوید.

سنگ کلیه چیست؟

انواع سنگ کلیه در واقع توده‏هایی جامد از کریستال نمک‌‏ها و مواد معدنی سخت شده هستند که اغلب از کلسیم یا اسید اوریک ساخته شده‏اند. سنگ کلیه درون کلیه‏‌ها تشکیل می‏شود و می‏تواند به نقاط دیگر دستگاه ادراری مثل جابجایی در خود کلیه، حالب، مثانه و مجرای خروجی مثانه، حرکت کند. این سنگ‏ها در اندازه‏های متفاوتی هستند. برخی از آن‏ها در کل دوران شکل‌گیری، در اندازه بسیار کوچک هستند و به همان اندازه باقی می‏‌مانند. اما برخی از آن‌‏ها رشد کرده و بزرگ می‌‏شوند. حتی برخی می‌‏توانند آنقدر بزرگ شوند که تمام کلیه را اشغال کنند.

زمانی که مقدار خیلی زیادی مواد معدنی در ادرار تجمع پیدا کند و بدن در حالت کم آبی بوده و غلظت ادرار بسیار بالا باشد، در این حالت احتمال تشکیل انواع سنگ‏ کلیه افزایش می‏‌یابد. بیماری سنگ کلیه یکی از دردناک‏ترین بیماری‏ها برای انسان است. به همین دلیل فیتولند توصیه می‌کند در پیشگیری از سنگ کلیه ، کوشا باشید. به این نکته نیز توجه داشته باشید که علل سنگ کلیه با توجه به نوع سنگ متفاوت می‏‌باشد.

عوامل زمینه ساز سنگ کلیه:

بیشرین عامل خطر برای تولید انواع سنگ کلیه زمانی است که در هر روز کمتر از یک لیتر ادرار در بدن تولید شود. با این حال مشکل سنگ کلیه در نوزادان نارس که مشکلات کلیوی دارند و همچنین در افراد بین سن 20 تا 50 سال شایع‏تر می‏باشد. در ایالات متحده از هر یازده نفر یک نفر دچار بیماری سنگ کلیه می‏شود.

عوامل مختلفی می‏توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. در ایالات متحده، آمارها نشان داده که احتمال مبتلا شدن به انواع سنگ کلیه در افراد سفید پوست نسبت به افراد سیاه پوست، بیشتر است. همچنین عامل جنسیت نیز می‌‏تواند در این بیماری نقش داشته باشد. مردان بیشتر از زنان به بیماری سنگ کلیه مبتلا می‌‏شوند. علاوه بر این، عواملی مانند دیابت، بیماری‏های گوارشی، بیماری‏های کلیوی و سابقه خانوادگی نیز از عواملی هستند که احتمال خطر ابتلا به بیماری سنگ کلیه را افزایش می‏دهند.

 

سایر عوامل که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‏دهند شامل موارد زیر می‌شوند:

کم آبی، چاقی، رژیم غذایی با سطح بالای پروتئین، نمک، قند، بیماری هایپر پاراتیروئید، جراحی بای پس معده و بیماری‏های التهابی روده که باعث افزایش جذب کلسیم می‌‏شوند.

همچنین مصرف داروهایی مانند داروهای ضد تشنج و آنتی اسیدهای حاوی کلسیم، خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌‏دهند. انواع سنگ کلیه با سایز کوچک، اغلب بدون هیچ علامتی در کلیه باقی می‏مانند و معمولا زمانی که سنگ‏‌ها از حالب کلیه به سمت مجاری ادراری و مثانه حرکت می‏کنند، علائم سنگ کلیه ظاهر می‏شود. برای پیشگیری از سنگ کلیه پرهیز از عوامل خطر ابتلا به بیماری سنگ کلیه را در دستور کار قرار دهید.

در ادامه فیتولند، 8 مورد از علائم سنگ کلیه که بروز آنها می‏تواند هشداری باشد برای ابتلا به بیماری سنگ کلیه را آورده است:

1. بروز درد در پشت، شکم یا پهلو

درد انواع سنگ کلیه را به عنوان کولیک کلیوی می‏شناسند که از شدیدترین دردهای شناخته شده برای بشر می‏باشد. برخی از افراد که بیماری سنگ کلیه را تجربه کرده‌‏اند، درد آن را با درد زایمان مقایسه کرده‏‌اند. درد آن به اندازه‏ای شدید است که هر سال میلیون‌ها نفر به این دلیل به اورژانس‏‌ها مراجعه می‌کنند. معمولا درد، زمانی آغاز می‏‏شود که سنگ به سمت یک حالب باریک حرکت کند. این امر باعث انسداد و ایجاد فشار در کلیه می‏شود. این فشار، رشته‏های عصبی که پیام درد را به مغز انتقال می‏دهند، فعال می‏کند. درد بیماری سنگ کلیه اغلب به طور ناگهانی شروع می‏شود. زمانی که سنگ حرکت می‏کند با تغییر مکان سنگ، شدت درد و محل درد نیز تغییر می‏کند.

درد، اغلب به صورت موجی می‏آید و می‏رود. درد، زمانی شدید می‏شود که سنگ به حالب فشار می‏آورد و سعی دارد خارج شود. هر موج درد ممکن است برای چند دقیقه ظاهر شده سپس برطرف شود و دوباره بازگردد.

شما ممکن است درد را در ناحیه پهلو و پشت و یا زیر دنده‏ها احساس کنید. همچنین با حرکت کردن سنگ به سمت پایین از طریق مجاری ادراری، ممکن است در ناحیه شکم و کشاله ران نیز احساس درد داشته باشید که از علائم سنگ کلیه می‏باشد.

سنگ‏های بزرگ می‏توانند دردناک‏تر از سنگ‏های کوچک باشند، اما شدت درد لزوما به اندازه سنگ مربوط نمی‌‏شود. در برخی مواقع سنگ کوچک با حرکت خود باعث انسداد مجاری شده و بسیار دردناک‌تر می‌شود

.

2. درد یا سوزش در طول ادرار کردن از علایم سنگ کلیه

هنگامی که سنگ به محل اتصال حالب و مثانه می‏رسد، با ادرار احساس درد می‏کنید تا جایی که ممکن است به پزشک مراجعه کنید. این درد که با سوزش شدید همراه است از علائم سنگ کلیه می‌باشد اگر از داشتن سنگ کلیه مطلع نباشید، ممکن است به اشتباه فکر کنید که به عفونت ادراری مبتلا شده‌‏اید. البته گاهی اوقات ممکن است که همراه با بیماری سنگ کلیه، عفونت نیز داشته باشید.

 

3. نیاز فوری برای رفتن به دستشویی

نیاز فوری و شدید برای رفتن به دستشویی، می‏تواند یکی دیگر از علایم سنگ کلیه باشد. این موضوع زمانی اتفاق می‏افتد که سنگ به قسمت‏های پایین‏تر دستگاه ادراری منتقل می‌‏شود. در این حالت در طول شب و روز ممکن است به طور مداوم نیاز به دستشویی رفتن پیدا کنید.

 

4. مشاهده خون در ادرار

مشاهده خون در ادرار یک علامت شایع در افرادی است که بیماری سنگ کلیه دارند. این علامت همچنین “هماچوری“ نیز نامیده می‏شود. خون می‏‌تواند قرمز، صورتی یا قهوه‌‏ای باشد. گاهی اوقات خون در ادرار به قدری کم است که فقط با میکروسکوپ قابل مشاهده است که به آن هماچوری میکروسکوپی می‏گویند. البته پزشکان با آزمایش می‏توانند حتی مقدار کم آن را نیز ارزیابی کنند.

 

5. ادرار غیر شفاف و بد‏بو

در حالت طبیعی، یک ادرار سالم، روشن است و بوی خاصی ندارد. ادرار غیر شفاف یا بد‏بو می‏تواند از علائم بیماری سنگ کلیه و نشانه‏‌ای از عفونت در کلیه‏‌ها یا بخش‏‌های دیگری از دستگاه ادراری باشد. وجود باکتری‏ها این بو را ایجاد می‏‌کند و معمولا ادرار، غلیظ‏تر از حالت عادی می‏‌باشد. متاسفانه هشت درصد از افراد مبتلا به بیماری سنگ کلیه حاد، به عفونت دستگاه ادراری نیز دچار می‌‏شوند.

 

6. نیاز به دستشویی رفتن در فاصله زمانی کوتاه

گاهی اوقات ممکن است سنگ‌های بزرگ، در حالب گیر کند. این انسداد می‌‏تواند باعث آهسته و یا متوقف کردن جریان ادرار شود که اگر دچار انسداد ادرار شوید، با هر بار رفتن به دستشویی مقدار کمی ادرار خارج می‌‏شود یا ممکن است جریان ادرار به طور کامل متوقف شود. در این حالت شما به طور اورژانسی نیاز مراجعه به پزشک دارید.

 

7. تهوع و استفراغ

گاهی اوقات تهوع و استفراغ از علائم سنگ کلیه می‌باشند. این علائم به دلیل اتصالات عصبی مشترک بین کلیه‌‏ها و دستگاه گوارش می‏‌باشد. بیماری سنگ کلیه می‏‌تواند باعث تحریک اعصاب دستگاه گوارش شده و ناراحتی معده و تهوع و استفراغ را در پاسخ به درد شدید ایجاد کند.

 

8. تب و لرز

تب و لرز نیز می‌‌تواند نشانه‏‌هایی از یک عفونت در کلیه یا بخش‏‌های دیگری از دستگاه ادراری و در نتیجه از علل سنگ کلیه باشد. هر تب یا درد نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. در تب‏‌هایی که با عفونت همراه هستند، معمولا دمای بدن به 38 درجه یا بیشتر می‏رسد که لرز هم اغلب با تب اتفاق می‌‏افتد.

 

انواع سنگ کلیه:

همه‏ سنگ‏‌های کلیه از بلور ساخته شده‏‌اند. شناخت انواع مختلف آن‌ها می‌تواند در پیشگیری از سنگ کلیه به شما کمک کند. انواع سنگ کلیه از نظر جنس سنگ عبارتند از:

کلسیم

سنگ‏های کلسیم از شایع‏ترین انواع سنگ کلیه هستند. آن‏ها اغلب از اگزالات کلسیم و در موارد کمتر از کلسیم فسفات تشکیل شده‌‏اند. خوردن غذاهای غنی از اگزالات به مقدار کمتر می‏‌تواند خطر ابتلا به این نوع سنگ را کاهش دهد. مصرف غذاهایی با اگزالات بالا شامل: چیپس سیب‏زمینی، بادام زمینی، شکلات، چغندر و اسفناج از علل سنگ کلیه می‏‏‌باشند.

اوریک اسید

این نوع سنگ کلیه در مردان نسبت به زنان شایع‏تر است. همچنین می‏تواند در افراد مبتلا به نقرس یا افرادی که شیمی درمانی می‏شوند، رخ دهد. این نوع سنگ زمانی رخ می‏دهد که ادرار بیش از حد اسیدی باشد. رژیم غذایی که غنی از پورین باشد، سطح اسیدی ادرار را افزایش می‏دهد. پورین به عنوان یکی از علل سنگ کلیه، یک ماده بی‏رنگ در پروتئین‏‌های حیوانی مانند ماهی، صدف و گوشت می‏باشد.

استرویت

یکی از انواع سنگ کلیه که عمدتا در زنانی که مبتلا به عفونت‏های دستگاه ادراری هستند یافت می‏شود، سنگ استرویت می‏باشد. این سنگ‏ها می‏توانند بزرگ و باعث انسداد ادرار شوند که آن‏ها بر اثر عفونت کلیه ایجاد می‏شوند. درمان عفونت می‏‌تواند از بزرگ شدن و توسعه سنگ جلوگیری کند.

سیستین

سیستین نوعی سنگ کلیه نادر است. این نوع سنگ در مردان و زنانی که اختلال ژنتیکی مربوط به این بیماری را دارند، به وجود می‌‏آید.

 

چرا بیماری سنگ کلیه می‏تواند مشکل ایجاد کند؟

سنگ همیشه در کلیه باقی نمی‏ماند. گاهی اوقات از کلیه به سمت حالب حرکت می‏کند. چون حالب کوچک و ظریف می‏باشد و سنگ ممکن است بیش از حد بزرگ باشد، وقتی که سنگ می‏خواهد از حالب به مثانه حرکت کند، باعث ایجاد درد می‏شود. عبور سنگ از پایین حالب می‏تواند باعث اسپاسم و سوزش حالب شود. همچنین ممکن است باعث ظاهر شدن خون در ادرار نیز شود. گاهی اوقات سنگ‏ها جریان ادرار را مسدود می‏کنند که به آن انسداد ادرار گفته می‏شود. انسداد ادرار، می‏تواند منجر به عفونت و آسیب به کلیه‏‌ها شود. به همین دلیل یک اورژانس پزشکی است.

 

آزمایش و تشخیص بیماری سنگ کلیه:

تشخیص انواع سنگ کلیه نیاز به یک ارزیابی کامل تاریخچه سلامتی و معاینه فیزیکی فرد دارد. همچنین تست‏های دیگری وجود دارد که فیتولند در این مقاله ارائه داده است:

• آزمایش خون برای تعیین میزان کلسیم، فسفر، اسید اوریک و الکترولیت‏ها
• نیتروژن اوره خون و کراتین برای ارزیابی عملکرد کلیه
• آزمایش برای بررسی وجود کریستال، باکتری، خون و گلبول سفید در ادرار
• بررسی سنگ‏های خارج شده برای تعیین جنس و نوع آنها

آزمایش‏‌های زیر می‏توانند انسداد را در کلیه‌‏ها ردیابی کنند:

• گرافی شکم
• پیلوگرافی داخل وریدی
• پیلوگرافی رتروگراد
• سونوگرافی کلیه (آزمون ارجح)
• اسکن ام آر آی از شکم و کلیه‏‌ها
• سی تی اسکن شکم

نکته مهم: ترکیبات مورد استفاده در سی تی اسکن کلیه با عملکرد آن تداخل ندارد. اگر دارویی مصرف می‏کنید، فیتولند به شما پیشنهاد می‏دهدکه حتما با رادیولوژیست خود در میان بگذارید. چرا که برخی از داروها ممکن است تداخل ایجاد کنند و در تشخیص بیماری سنگ کلیه خللی ایجاد کنند.

 

چگونه بیماری سنگ کلیه درمان می‌‏شود؟

درمان با توجه به انواع سنگ کلیه، متفاوت است. در ابتدا لازم است سنگ‏های موجود در ادرار مورد ارزیابی قرار گیرد. پزشک بر اساس نوع، جنس و اندازه سنگ، درمان را آغاز می‌کند. در ابتدا نوشیدن آب در دستور کار  قرارمی‌گیرد. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز، جریان ادرار را افزایش می‏دهد و می‏تواند باعث پیشگیری از سنگ کلیه و کمک به درمان آن شود. در افرادی که کم آبی شدید یا تهوع و استفراغ شدید دارند، مایعات داخل وریدی و سرم تجویز می‌شود.

• دارو:

دارو درمانی در بیماری سنگ کلیه به علل مختلف صورت می‌گیرد. برخی از انواع داروها برای درمان و پیشگیری از سنگ کلیه تجویز می‌شوند. برای تسکین دردهای ناشی از انواع سنگ کلیه ، مسکن‌ها و حتی داروهای مخدر به بیمار داده می‌شود و در صورت بروز عفونت، تجویز آنتی بیوتیک‌ها در دستور کار قرار می‌گیرد.

• آلپورینول :

  این دارو برای درمان سنگ‌های اسید اوریکی کاربرد دارد.

• دیورتیک ‌های تیازیدی:

  این گروه از داروها به منظور جلوگیری از تشکیل سنگ‏های کلسیم تجویز می‌شوند.

• بی‏کربنات سدیم یا سیترات سدیم:به منظور کاهش شدت اسیدیته ادرار استفاده می‌شود.

• محلول فسفر

  برای جلوگیری از تشکیل سنگ‏های کلسیمی کاربرد دارد.

• مسکن‌ها:

  ایبوپروفن، استامینوفن، ناپروکسن سدیم به عنوان ضد درد برای دردهای ناشی از انواع سنگ کلیه تجویز می‌شوند.

• لیتوتریپسی:

لیتوتریپسی به روش درمان بیماری سنگ کلیه با استفاده از امواج صوتی گفته می‌شود که در این روش از امواج صوتی برای شکستن سنگ‎‏های بزرگ  استفاده می‌شود. به طوری که به راحتی بتوانند از حالب به مثانه حرکت کنند. این روش می‏تواند ناراحت کننده باشد و ممکن است به بیهوشی سبک نیاز داشته باشد. همچنین می‏تواند باعث کبودی در پشت، شکم و خونریزی در اطراف کلیه یا اندام‏های اطراف شود.

• جراحی تونل:

در این روش برای درمان سنگ کلیه جراح سنگ را از طریق یک برش کوچک در پشت فرد، خارج می‏کند. افرادی که ممکن است به این روش نیاز داشته باشند موارد زیر می‏باشد:

• در افرادی که سنگ باعث انسداد یا آسیب به کلیه‏ها شده یا عفونت ادرای از علائم سنگ کلیه می‌باشد.
• در افرادی که سنگ بیش از حد رشد کرده و قادر به عبور نیست.
• در افرادی که شدت درد زیاد است و قابل تحمل نیست.

• یورتروسکوپی:

هنگامی که سنگ در حالب یا مثانه گیر کرده باشد، پزشک شما ممکن است از ابزاری به نام یورتروسکوپ، برای حرکت سنگ استفاده کند. این ابزار از یک سیم کوچک متصل به دوربین تشکیل شده که به مجرای ادراری وارد شده و به مثانه منتقل می‏شود. پزشک سنگ را برداشته و از کلیه خارج می‏کند، سپس به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل می‏برد.

 

پیشگیری از سنگ کلیه

توجه به رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی و مصرف برخی دارو‌ها زیر نظر پزشک، ممکن است موجب کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه شود.

• مصرف آب به اندازه کافی:

    مصرف آب یک روش کلیدی برای پیشگیری از سنگ کلیه می‏باشد. نوشیدن آب به اندازه‏‌ای باید باشد که حدود 2.6 لیتر ادرار در هر روز تولید شود. افزایش آب بدن و حجم ادرار مانع از رسوب ترکیبات که اصلی ترین علل سنگ کلیه می‌باشد در کلیه‏‌ها می‏شود.

• افزایش مصرف غذاهای غنی از کلسیم برای پیشگیری از سنگ کلیه:

      شایع ترین نوع سنگ کلیه، سنگ اگزالات کلسیم است به همین دلیل بیشتر مردم بر این باورند که که باید از مصرف کلسیم اجتناب کنند. دقیقا برعکس این باور، رژیم های کم کلسیم ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه و خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. شیر کم چرب، پنیر کم چرب و ماست کم چرب همگی گزینه‌های غذای غنی از کلسیم هستند.

• سدیم کمتر بخورید.

      رژیم غذایی با نمک زیاد، خطر ابتلا به سنگ کلیه کلسیمی را افزایش می دهد. وجود بیش از حد نمک در ادرار مانع از باز جذب کلسیم از ادرار به خون می شود. این ممکن است منجر به تولید سنگ کلیه شود.

خوردن غذای کم نمک کمک می کند تا سطح کلسیم ادرار، پایین بیاید. کاهش کلسیم ادرار خطر ابتلا به سنگ کلیه را پایین می آورد.

• غذاهای غنی از اگزالات را کمتر بخورید.

      اگزالات، یک ترکیب طبیعی موجود در غذاهاست که به کلسیم متصل شده و در ادرار به شکل سنگ کلیه ساخته شده است. محدود کردن غذاهای غنی از اگزالات می‌تواند به پیشگیری از سنگ کلیه کمک کند. غذاهایی که دارای اگزالات زیاد هستند عبارتند از: اسفناج، شکلات، قهوه، چغندر بادام زمینی،  محصولات سویا  و سبوس گندم.

• پروتئین حیوانی کمتر بخورید.

 غذاهای حاوی پروتئین حیوانی اسیدی هستند و ممکن است اسید ادرار را افزایش دهند. بالابودن اسید ادرار که یکی از علائم سنگ کلیه می‌باشد، ممکن است سنگ کلیه اسید اوریکی و اگزالاتی را ایجاد کند. بنابراین برای پیشگیری از سنگ کلیه کمتر از پروتئین‌های حیوانی استفاده کنید.

• اجتناب از مصرف بی رویه مکمل های ویتامین C

مصرف بیش از اندازه مکمل‌های ویتامین C (اسید اسکوربیک) ممکن است باعث ایجاد سنگ کلیه، به ویژه در مردان شود.

در نهایت فیتولند موادی مانند زنجبیل، لیمو و آب انواع میوه‏‌ها را برای افزایش میزان مایعات بدن، به شما پیشنهاد می‏دهد.

سخن پایانی:

ابتلا به بیماری سنگ کلیه و پیدایش انواع سنگ کلیه بسیار شایع است و امروزه با تغییر سبک زندگی رو به افزایش نیز می‌باشد. در بعضی موارد، تغییرات در انتخاب رژیم غذایی و سبک زندگی، ممکن است به اندازه کافی پاسخگوی پیشگیری از سنگ کلیه نباشد.

همان طور که در متن مقاله آمده است بهترین راه برای جلوگیری از بیماری سنگ کلیه مصرف آب و داشتن رژیم غذایی مناسب است.

اگر شرایطی دارید که خطر ابتلا به بیماری سنگ کلیه را افزایش می‌دهد، مانند بیماری التهابی روده، عفونت های ادراری مداوم و یا چاقی، با پزشک خود در مورد راه‌های مدیریت آن برای کاهش خطر ابتلا به  بیماری سنگ کلیه صحبت کنید و در صورت بروز انواع سنگ کلیه برای درمان صحیح و به موقع، به پزشک مراجعه نمایید.

منبع:

https://www.healthline.com

https://www.healthline.com

PN:0224