بیماری سندرم متابولیک چیست ؟ دلایل سندرم متابولیک و تشخیص آن چیست ؟ بیماری سندرم متابولیک ریشه در عوامل ژنتیکی و سبک زندگی دارد. چربی خون بالا، تری گلیسرید بالا، فشار خون بالا و گلوکز بالا از جمله شایع ترین بیماری‌ها در زندگی امروزی ما می‌باشد. مقاومت به انسولین یکی از شایعترین دلایل تشخیص سندرم متابولیک می‌باشد. این بیماری در سال‌های اخیر توجهات زیادی را به سمت خود جلب کرده است. انجمن قلب آمریکا (AHA) و مؤسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا (NHLBI) این بیانیه را جهت ارائه راهنمایی‌های به‌روز برای متخصصان امر تشخیص و کنترل سندرم متابولیک در بزرگسالان منتشر نموده است.

بیماری سندرم متابولیک چیست ؟

سندروم متابولیک مجموعه‌ای از عوامل خطر به هم وابسته در سیستم سوخت و ساز بدن به عنوان «عوامل خطر متابولیکی» است. به نظر می‌رسد این بیماری به طور مستقیم با پیشرفت تصلب شرایین (بیماری‌های مرتبط با رسوب چربی در دیواره سرخرگ‌ها) رابطه دارد. بیماران مبتلا به سندرم متابولیک همواره در خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو هستند. مجموعه‌ دیگری از شرایط که «عوامل خطر پیش زمینه ای» گفته می‌شوند، باعث افزایش عوامل خطر متابولیکی می‌گردند. به محض تشخیص لازم است برنامه درمان سندرم متابولیک را جدی بگیرید.

در سال‌های اخیر کارشناسان بسیاری تلاش کرده‌اند تا معیارهایی ساده‌ جهت تشخیص بیمارانی که نشانه‌های متعدد سندرم متابولیک را بروز می‌دهند تعیین نمایند. این معیارها هر چند به میزان کم در برخی قسمت‌ها متفاوتند؛ اما در کل شامل مجموعه‌ای از عوامل خطر پیش زمینه‌ای و عوامل خطر متابولیکی هستند.

مهم‌ترین عوامل خطر متابولیکی شناخته شده شامل اختلال چربی‌ خون، فشار خون بالا و گلوکز خون بالا است. افراد دارای این ویژگی‌ها معمولا در خطر بیشتری برای وقوع ترومبوز (ایجاد لخته خون در عروق) و التهاب هستند. اختلال چربی‌ خون به‌نحوی که زمینه‌ساز سختی دیواره رگ‌ها شود شامل موارد زیر است. تری گلیسیرید بالای سرم، افزایش ذرات کوچک LDL و کاهش کلسترول HDL. علت سندرم متابولیک یک عامل واحد نیست. به واقع اطلاعات موجود، این سندرم را مجموعه‌ای از عوامل خطر برای تصلب شرایین معرفی می‌کند.

در ادامه فیتولند با بررسی عوامل خطر پیش زمینه‌ای و عوامل خطر متابولیکی به بررسی دلایل سندرم متابولیک و شناخت این بیماری می‌پردازد.

علت سندروم متابولیک چیست ؟

شایع ترین عوامل خطر زمینه ساز سندرم متابولیک، چاقی شکمی و مقاومت به انسولین هستند. سایر علل عبارتند از بی‌تحرکی،  افزایش سن و مشکلات هورمونی. رژیم غذایی که دارای اسیدهای چرب اشباع و کلسترول بالا باشد، باعث افزایش خطر ابتلا به تصلب شرایین می‌شود و می‌تواند خطر پیشرفت بیماری‌های قلبی عروقی را در افراد دارای سندرم افزایش دهد. طبق یک تئوری، مقاومت به انسولین اصلی‌ترین علت سندرم متابولیک است.

شکی نیست که مقاومت به انسولین باعث افزایش قند خون در دیابت نوع دو می‌شود. جالب است بدانید که افراد مقاوم به انسولین لزوما چاق نیستند؛ اما به طور معمول توزیع غیرعادی چربی به خصوص در قسمت بالاتنه دارند. چاقی بالاتنه ارتباط تنگاتنگی با مقاومت به انسولین دارد. چربی‌های اضافه در قسمت بالا تنه می‌تواند به عنوان چربی احشایی (داخل حفره شکم و دور دستگاه‌های بدن) یا چربی زیر جلدی (زیر پوست) انباشته شود.

هر دو نوع چربی اضافه باعث افزایش مقاومت به انسولین می‌شوند؛ اما محققان دریافته‌اند چربی‌های احشایی میزان مقاومت به انسولین را خیلی بیشتر افزایش می‌دهند. یکی از ویژگی های چاقی بالاتنه، منتشر شدن غیرمعمول اسیدهای چرب آزاد از بافت چربی است. این امر باعث تجمع چربی‌ها در قسمت‌هایی غیر از بافت چربی می‌شود. تجمع نابه‌جای چربی در عضله و کبد احتمال مقاومت به انسولین و  اختلال در چربی خون را افزایش می‌دهد.

همچنین در زمان چاقی ناهنجاری‌هایی در تولید بسیاری ازهورمون‌هایی که از بافت چربی آزاد می‌شوند رخ می‌دهد که خود این اتفاق می‌تواند بر مقاومت به انسولین و خطر ابتلا به تصلب شرایین اثر بگذارد. این ناهنجاری‌ها شامل افزایش در تولید مواد التهابی، فاکتورهایی که زمینه‌ساز ایجاد لخته خون در عروق آسیب دیده می‌شوند و همچنین کاهش فاکتورهای محافظتی در بدن است.

نظریه‌های جدید درباره دلایل سندرم متابولیک

اخیرا این سندرم را در ارتباط با سطحی خفیف و مزمن از التهاب می‌دانند. برخی محققان معتقدند التهاب می‌تواند پیش‌زمینه یا تشدید کننده‌ این سندرم باشد. برای مثال، فاکتور‌های التهابی به‌عنوان افزایش دهنده مقاومت به چربی در بافت چربی و عضله گزارش شده‌اند. در صورت وجود چاقی بافت، چربی فاکتور التهابی بیشتری تولید می‌کند، درحالیکه تولید فاکتورهای محافظتی کاهش می‌یابد که احتمالا این پاسخ‌ها علت ارتباط چاقی و التهاب هستند. جالب توجه است افراد دارای مقاومت به انسولین حتی بدون افزایش در میزان چربی بدن، درجه پایینی از التهاب را نشان می‌دهند.

در نهایت تفاوت‌های قابل توجه فردی و نژادی بر عوامل خطر متابولیکی یعنی چاقی و مقاومت به انسولین تاثیرگذار هستند.

 اگر چه سندرم متابولیک زمینه‌سازی قطعی برای ابتلا به دیابت نوع دو می‌باشد، بسیاری از محققان بیماری‌های قلبی-عروقی این سندرم را یک عامل خطر چند بعدی برای تصلب شرایین می‌دانند. بسیاری از گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد سندرم متابولیک با بیماری‌های قلبی-عروقی ارتباطی واضح دارد که اگر با دیابت نوع دو همراه شود، خطر بیماری قلبی عروقی بیشتر افزایش می‌یابد. در نهایت مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک با مشکلات دیگری نیز ارتباط دارند که برخی از آن‌ها عبارتند از کبد چرب، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سنگ‌های کلسترولی کیسه صفرا،  آپنه‌ خواب، لیپودیستروفی و درمان با مهارکننده‌ پروتئاز برای ویروس HIV. بنابراین با اطمینان می‌توان گفت سندروم متابولیک با بسیاری از بیماری‌ها ارتباط مستقیم دارد و انجام  آزمون سندروم متابولیک از اهمیت بالایی برخوردار است.

تشخیص‌ بالینی بر علت سندرم متابولیک  

طبق پژوهش‌های بسیار، معمولا عوامل خطر متعدد قلبی-عروقی با منشا درونی با هم در یک فرد وجود دارند. اگرچه این پدیده سال‌ها پیش مشاهده شد، اخیرا اصطلاحات بسیاری برای توضیح این دسته‌بندی پیشنهاد شده‌است. این اصطلاحات را با نام‌های سندرم متابولیک، سندرم X، چهارقلوی کشنده، سندرم مقاومت به انسولین و دورکمر هایپرتری‌گلیسریدمیک می‌خوانند. اصطلاح سندرم متابولیک بیشتر در مباحث قلبی-عروقی استفاده می‌شود. اگرچه سندرم متابولیک معمولا به‌عنوان شرایطی واحد در نظر گرفته می‌شود؛ اما همان‌طور که قبلا نیز گفته شد، باید به‌خاطر سپرد که یک سندرم است و مجموعه‌ای از ناهنجاری‌ها است.

همچنین سندرم متابولیک به‌عنوان دلیل یک بیماری خاص شناخته نشده است. بنابراین این سندرم می‌تواند طیفی از عوامل خطر غیر مرتبط تا مجموعه‌ای از عوامل خطر با مکانیسم مشترک باشد. از دیدگاه بالینی وجود سندرم متابولیک نشان دهنده فردی با خطر بالای ابتلا به تصلب شرایین و دیابت نوع2 است. به‌هرحال اکنون وجود سندرم، شاخص متداول‌تری جهت اندازه‌گیری خطر این شرایط است.

تاریخچه‌ای از دلایل سندرم متابولیک

در تلاش‌های بالینی برای معرفی سندرم متابولیک، سازمان‌های بسیاری جهت تنظیم معیارهایی ساده برای تشخیص سندرم متابولیک تلاش کرده‌اند. اولین نظریه در سال 1998 از طرف گروه مشاوره تعریف دیابت از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) پیشنهاد شد. این گروه مقاومت به انسولین را عمده‌ترین عامل خطر پیش‌زمینه‌ای دانسته و تاکید کردند اندازه‌گیری مقاومت به انسولین جهت تشخیص این بیماری الزامی است.

در سال 1999 گروهی اروپایی طی مطالعه‌ای در خصوص مقاومت به انسولین (EGIR)، اصلاحیه‌ای برای تعریف WHO پیشنهاد دادند. این گروه از اصطلاح سندرم مقاومت به انسولین به‌جای سندرم متابولیک استفاده کردند. آن‌ها همچنین فرض نمودند علت اصلی این بیماری مقاومت به انسولین است و برای تشخیص به شواهد آن نیاز داریم.

در سال 2001 برنامه ملی آموزش کلسترول آمریکا (NCEP)  طی برنامه مجمع درمان بزرگسالان (ATP III)  معیارهای بالینی جایگزینی را برای تعریف سندرم متابولیک معرفی‌کرد. همچنین معیارهای ATP III برای تشخیص، نیاز به فاکتوری واحد نداشت؛ اما در عوض وجود سه عامل از پنج عامل زیر را دلیلی برای قطعی دانستن سندرم متابولیک دانست. این 5 شاخص تست سندرم متابولیک عبارتند از: چاقی شکمی (که ارتباط بالایی با مقاومت به انسولین دارد)، تری‌گلیسرید بالا، کاهش HDL-C، فشار خون بالا و بالا بودن گلوکز خون ناشتا (IFG یا دیابت نوع دو) این سه عامل بودند

سخن پایانی

فیتولند به‌طور خلاصه بر نکات زیر تاکید می‌نماید.

1. واژه سندرم متابولیک اصطلاحی برای مجموعه‌ای از عوامل خطر درونی است که احتمال خطر رسوب چربی در دیواره سرخرگ‌ها و دیابت نوع دو را افزایش می‌دهند.
2. این سندرم یک شرایط واحد نیست که دارای دلیلی مشخص باشد و بتوان دلایل سندرم متابولیک را به راحتی بیان کرد. بیشتر نشانگر ناهنجاری قابل توجه اجزای مختلف در افراد متفاوت است. این تغییرات در برخی نژادها و قومیت‌ها بیشتر هستند.
3. این سندرم دارای ارتباط قوی با وجود چاقی شکمی است.
4. سندرم متابولیک یک هدف ثانویه جهت کاهش بیماری‌های قلبی-عروقی است. توقف استعمال دخانیات، کاهش سطح LDL-C و کنترل فشار خون اولین قدم برای کاهش خطر هستند.
5. مداخلات سبک زندگی اصلی‌ترین ‌رویکرد توصیه شده جهت درمان سندرم متابولیک است. اگر تغییرات سبک زندگی کافی نبود، سپس ممکن است تجویز دارو جهت درمان ناهنجاری‌های فردی انجام شود.

تشخیص سندروم متابولیک به دلیل خطرات بالا در سلامتی انسان از اهمیت بالایی برخوردار است. همانطور که در بالا اشاره شد متخصصین در این زمینه به بررسی 5 شاخص کلیدی چاقی شکمی (که ارتباط بالایی با مقاومت به انسولین دارد)، تری‌گلیسرید بالا، کاهش HDL-C، فشار خون بالا و بالا بودن گلوکز خون ناشتا (IFG یا دیابت نوع دو) می‌پردازند. در صورتیکه 3 ویژگی از این 5 ویزگی خارج از نرم و شرایط استاندارد باشد تشخیص بیماری سندروم متابولیک برای شما صورت گرفته و لازم است برای درمان آن اقدام کنید. جهت کسب اطلاعات بیشتر فیتولند شما را به مطالعه مقاله درمان سندروم متابولیک دعوت می‌کند.

منابع :

https://www.ahajournals.org

PN:0271