مراقبت‌های بعد از بارداری به اندازه مراقبت‌های پیش از بارداری اهمیت دارند. دوران پس از زایمان، زمان بسیار حساسی است که مادر در این دوران در معرض خطرات احتمالی فراوانی است. بنابراین لازم است که مراقبت از مادر در  این دوران جدی گرفته شود. دوران بعد از زایمان از لحظه تولد فرزند آغاز می‌شود. این دوران تا بازگشت تغییرات ایجاد شده در بدن مادر به فرم اولیه، ادامه پیدا می‌کند. دوره بعد از زایمان معمولا ۴۰ روز به طول می‌انجامد.

پس از تولد نوزاد، لازم است که مادر نیز تحت نظارت قرار گیرد. یک مادر و نوزاد معمولاً برای بهبودی دو روز در بیمارستان باقی می‌مانند. ده روز اول زایمان مرحله بسیار حساسی است. زیرا بیش‌ترین تغییرات بدن مادر در این مدت اتفاق می‌افتد و به دلیل مسائلی نظیر خونریزی، تغییرات فشار خون و … احتمال به وجود آمدن عوارضی ناخواسته در آن بیش‌تر است.

علائم زیر در ده روز ابتدایی پس از زایمان معمول هستند. اگر این علائم با بهبود مادر همچنان ادامه داشته باشند؛ لازم است که حتما به پزشک متخصص مراجعه شود. این علائم عبارتند از:

درد در ناحیه ای از واژن

خستگی و درد در چند هفته اول شایع است.

برای بازگشت رحم به اندازه اصلی خود، انقباضات دردناکی ممکن است بعد از زایمان ادامه یابد.

ترشحات واژینال خونی که به قهوه ای تغییر می‌­یابد. سپس در طی چند هفته بعد از زایمان سفید می­‌شود.

به طور کلی توصیه می­‌شود که همه مادران در طول شش هفته پس از زایمان، به پزشک متخصص خود مراجعه کرده و از بهبودی خود اطمینان حاصل کنند.

کارهایی که لازم است مادر در هفته ­های اول انجام دهد

مراقبت از مادر بعد از زایمان در طی چند هفته اول بسیار مهم است. در این دوران یک مادر برای بازسازی نیروی خود لازم است که از خودش مراقبت­‌های ویژه­‌ای را انجام دهد. این اقدامات عبارتند از:

1. پس از عمل سزارین، لازم است که محل برش تمیز و خشک نگه‌ داشته شود.
2. چرت زدن به هنگام خواب کودک برای جبران خوابی که در شب برای شیر دادن به کودک از دست رفته است.
3. کمپرس سرد می‌تواند به تسکین تورم سینه­‌ها کمک کند. درصورتی‌که به هر دلیلی قصد تغذیه کودک با شیر مادر را ندارید؛ بسته­‌های یخ کمک می­‌کند تا در طی دو روز درد را کاهش دهید.
4. درصورتی‌که هنگام زایمان طبیعی برای واژن بخیه لازم باشد؛ گرفتن دوش آب گرم دو بار در روز می‌تواند باعث کاهش درد و بهبودی سریع‌تر شود.

فیتولند مطالعه مقاله زایمان طبیعی یا سزارین؟ را نیز به شما همراهان پیشنهاد می‌کند.

Baby blues چیست؟

مراقبت‌های ضروری پس از زایمان تنها شامل مراقبت‌های جسمانی نیست. بلکه یک مادر در این دوران به پشتیبانی و مراقبت‌های روانی بیش‌تری احتیاج دارد. Baby blues یک نوع اختلال خلقی است که به صورت ناگهانی در روز سوم یا چهارم پس از زایمان بروز می‌کند. این اختلال خلقی رایج بوده و اغلب مادران در طول روزها یا هفته­‌های اول پس از زایمان آن را تجربه می‌کنند.

ممکن است هر مادری علائم متفاوتی را تجربه کند. اما به طور کلی Baby blues با علائم زیر مشخص می‌شود:

اضطراب

بی قراری

بی حوصلگی

تحریک پذیری

احساس ناامیدی

گریه بدون دلیل مشخص

به طور معمول این احساسات زودگذر است و در اکثر موارد بدون درمان از بین می‌روند. این علائم ممکن است در افسردگی پس از زایمان نیز وجود داشته باشد. افسردگی پس از زایمان شکل جدی­‌تری نسبت به Baby blues دارد. زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان ممکن است در کنار آمدن با کارهای روزانه خود دچار مشکل شوند.

افسردگی پس از زایمان چیست؟

افسردگی پس از زایمان یک مشکل بسیار جدی­‌تر و ماندگارتر از Baby blues در بعضی از بانوان است. هر مادری ممکن است علائم مختلفی را به صورت متفاوت تجربه کند. علائم افسردگی پس از زایمان می‌تواند با علائم افسردگی دوران بارداری یکسان باشد. این علائم عبارت است از:

ناامیدی

اضطراب

غمگینی

نارضایتی

گیج بودن

تغییر اشتها

تمرکز ضعیف

احساس گناه

احساس انزوا

عزت نفس پایین

اختلالات در خواب

کاهش میل جنسی

از دست دادن حافظه

خستگی یا فرسودگی

ترس از آسیب رساندن به نوزاد یا خود

گریه بدون کنترل و بدون دلیل شناخته شده

نگرانی بیش از حد یا توجه بیش از حد به نوزاد و یا عدم علاقه به نوزاد

نوسانات خلقی که یا به صورت اغراق آمیز به حداکثر می‌­رسد و یا به پایین ترین سطح خود می­‌رسد

چه عواملی باعث افسردگی پس از زایمان می‌­شوند؟

علت دقیق افسردگی پس از زایمان ناشناخته است. به احتمال زیاد عوامل متعددی از جمله موارد زیر را شامل می‌شود:

فشار روحی

نزاع­‌های زناشویی

تغییرات هورمونی در حین و بعد از زایمان

تغییر نقش­‌ها (به عنوان همسر و والدین جدید)

سابقه شخصی یا بیماری روانی خانوادگی، به ویژه افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان چگونه تشخیص داده می‌­شود؟

مراقبت پس از بارداری شامل ارزیابی روحی مادر نیز می‌شود. روش‌­های تشخیص افسردگی پس از زایمان شامل روش‌­های معمولی مانند معاینه بدنی و یا روان‌پزشکی است. در بعضی موارد، بررسی تیروئید ممکن است یکی از بررسی‌های لازم برای تشخیص هرگونه ناهنجاری هورمونی یا متابولیکی یا مشکلات اساسی، ایجاد کننده زمینه این افسردگی باشد.

درمان افسردگی پس از زایمان:

بیش‌تر مادرانی که دچار “Baby blues”، افسردگی پس از زایمان، اضطراب پس از زایمان و یا اختلال وسواس فکری بعد از زایمان می­‌شوند؛ هرگز قبلاً این نوع از علائم را تجربه نکرده‌­اند. متخصص با سئوالات گوناگون درباره افکار و احساسات شما تلاش می‌کند تا مشکل را به درستی تشخیص دهد و درمان مناسبی برای آن پیشنهاد کند. بنابراین خجالت نکشید و با پزشک خود صادق باشید.

گاهی این افسردگی  حاصل یک بیماری زمینه‌ای مانند کم‌کاری تیروئید  است. بنابراین معالجه مناسب بانوان در همان اوایل دوره پس از زایمان بسیار مهم است. همین امر اهمیت مراقبت‌های پس از زایمان را مشخص می‌کند. زیرا نه تنها اطمینان پیدا کردن از مراقبت صحیح از نوزاد بسیار مهم است؛ بلکه لازم است از مادر نیز مراقبت شود تا بتواند این علائم را برطرف کرده و شادی­‌های مادرانه را تجربه کند.

درمان افسردگی پس از زایمان توسط پزشک بر اساس برخی ویژگی‌ها و شرایط فردی مادر انجام می‌شود. این شرایط عبارتند از:

نظر یا اولویت مادر

شدت و مدت زمان علائم

سن، سلامتی و سابقه پزشکی مادر

میزان تحمل مادر برای داروهای خاص، روش‌­ها یا روش­‌های درمانی

شیوه‌های درمانی افسردگی پس از زایمان می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد. از جمله:

ورزش درمانی

درمان روانشناختی که می‌تواند شامل مادر، خانواده یا همسر نیز باشد.

درمان دارویی؛ به عنوان مثال درمان­‌های هورمونی، داروهای ضد افسردگی

درمان گروهی شامل پشتیبانی هم‌سالان مانند گروه‌های پشتیبانی، کلاس­‌های آموزشی و …

آموزش مادران شامل مدیریت استرس، آموزش آرامش، آموزش جرأت. بعضی از مادران لازم است یاد بگیرند که چگونه برای اعضای خانواده محدودیت‌هایی تعیین کنند، تا بیش از اندازه به آن‌ها فشار وارد نشود.

سخن پایانی

مراقبت‌های لازم پس از زایمان تنها شامل مراقبت‌های جسمانی از مادر نیست. بلکه مراقبت‌های روحی برای کمک به سپری کردن دوران پس از زایمان و تجربه شادی‌های مادرانه نیز اهمیت دارد. BABY BLUES یک اختلال خلقی شایع است که در طی یک تا دو هفته اول پس از زایمان ایجاد می‌شود و شامل احساس ناراحتی در بازه‌های زمانی کوتاه و ناگهانی است.

شکل حادتر اختلال BABY BLUES  همان افسردگی پس از زایمان است. این افسردگی می‌تواند به شدت بر توانایی مادر برای برگشت به زندگی معمول روزانه تاثیر منفی بگذارد. اگر علائم افسردگی پس از زایمان را دارید؛ حتما با پزشک خود و یا یک متخصص مشورت کنید.

منبع :

stanfordchildrens.org

PN:0227