بیماری کبد چرب چیست ؟ علائم کبد چرب چیست ؟ آیا من به بیماری کبد چرب مبتلا هستم ؟ آیا با انواع بیماری کبد چرب آشنا هستید ؟ ۴۰ درصد مردم ایران به کبد چرب مبتلا هستند. علائم کبد چرب تنها با پیشرفت بیماری بروز می‌کند. از این رو تشخیص بیماری کبد چرب و شروع به درمان معمولا در مراحل شروع بیماری دشوارتر است. علل کبد چرب تاکنون ناشناخته است اما تعدادی از اختلالات بالینی به عنوان عوامل زمینه‌ای در بروز این بیماری شناخته می‌شوند. چاقی مفرط، فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا از عوامل زمینه‌ای ایجاد کبد چرب هستند. با آگاهی از عوامل زمینه‌ای بیماری و پایش و درمان آن‌ها می‌توان از بروز و جلوگیری از عوارض کبد چرب موفق بود. برای شناسایی انواع کبد چرب و راه‌های پیشگیری از آن با فیتولند همراه باشید. 

کبد چرب چیست ؟

این بیماری نشان‌دهنده چربی اضافی در کبد است. در اصطلاح پزشکی به این بیماری ” استئاتوز کبدی ” می گویند. داشتن سبک زندگی ناسالم و مصرف نوشیدنی‌های دارای املاح بالا، سبب افزایش احتمال ابتلا به این بیماری می‌شود. نوشیدن الکل در طی زمان، منجر به ایجاد چربی در سلول‌های کبدی شده و کارکرد کبد را مختل می‌کند. اما حتی بدون استفاده از الکل نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوید. داشتن یک برنامه رژیم غذایی کبد چرب به همراه تحرک بدنی و تغییر سبک زندگی اصلی ترین عوامل در درمان بیماری کبد چرب هستند.

انواع کبد چرب به دو دسته کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی تقسیم می‌شود. در ادامه به توصیف هر کدام از انواع بیماری کبد چرب و علایم کبد چرب می‌پردازیم.

انواع کبد چرب غیر الکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی دو نوع متفاوت دارد:

الف- کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)

در نوع سادۀ بیماری کبد چرب غیر الکلی، چربی اضافی در کبد انباشته می‌شود. اما ممکن است هیچ التهابی و یا آسیبی در سلولهای کبدی ایجاد نشود. معمولاً نوع ساده کبد چرب غیرالکلی، وخیم تر نشده و مشکلی در کبد نیز ایجاد نمی‌کند. بیشتر مبتلایان به چربی کبد غیر الکلی از نوع ساده (NAFLD)  هستند. خستگی و بی‌حالی مداوم، کاهش وزن، کاهش اشتها، حالت تهوع، ضعف عمومی بدن، درد قسمت راست و فوقانی شکم، مشکل در تمرکز و گیجی از علائم کبد چرب است.

ب- التهاب کبدی غیر الکلی (NASH)

التهاب کبدی غیر الکلی از بیماری کبد چرب (NAFLD) ، شدیدتر و پیشرونده‌تر است. NASH به معنای وجود التهاب در کبد است و باعث التهاب و آسیب به سلول‌های کبدی می‌شود. همین امر می‌تواند سبب مشکلات جدی مانند فیبروز کبدی (fibrosis) و سیروز کبدی (cirrhosis) که نوعی از زخم کبدی و سرطان کبدی هستند، بشود. حدود 20 درصد از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) مبتلا به نوع التهاب کبدی غیر الکلی (NASH) هستند.

انواع کبد چرب الکلی (ALD)

چربی کبد بر دلیل مصرف الکل، از اولین مراحل بیماری کبدی الکلی است که قابل پیشگیری می باشد. جمع شدن مایع در شکم (در اصطلاح پزشکی آسیت – ascites)، بالا رفتن فشار خون در کبد، ایجاد خونریزی در بخش‌های مختلف بدن، حس گیجی و تغییر در رفتار، بزرگ شدن طحال و نارسایی کبد که می‌تواند کشنده باشد; از علائم بیماری کبد چرب الکلی است.

کبد با مصرف الکل صدمه دیده و توانایی شکستن چربی را از دست می‌دهد.  غالباً در صورت قطع مصرف مشروبات الکلی این بیماری به مرور بهبود می‌یابد. اما در صورت ادامه مصرف الکل، بیماری کبد چرب الکلی می‌تواند سیروز کبدی ایجاد کند. مشکلات حادی که کبد چرب الکی ایجاد می‌کند شامل موارد زیر است:

• بزرگ شدن کبد:

  وجود درد یا ناراحتی در سمت راست بالای شکم از علائم بزرگ شدن کبد است. اما ممکن است بروز این علامت همیشگی نباشد.

• هپاتیت الکلی(alcoholic hepatitis):

بیماری کبد چرب الکلی باعث تورم در کبد می‌شود. علائم چربی کبد در این نوع بیماری می‌تواند سبب تب، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و زردی پوست و چشم گردد.

• سیروز الکلی(Alcoholic cirrhosis):

بیماری سیروز الکلی سبب ایجاد زخم در کبد می‌شود. علائم کبد چرب در این نوع بیماری می‌تواند مشابه کبد چرب الکی نمایان شود.

بیماری کبد چرب الکلی معمولاً بدترین نوع چربی کبد است. به مرور زمان ممکن است بیماری کبد چرب الکلی وخیم تر شده و به هپاتیت الکلی (alcoholic hepatitis) تبدیل شود. پس از آن نیز با گذشت زمان، می‌تواند به سیروز الکلی مبدل گردد. در صورت مصرف زیاد الکل حتما توسط یک پزشک متخصص معاینه شوید.  این موضوع به صورت محرمانه میان شما و گروه پزشکی است. شما با کمک آنها می‌توانید برای حفظ سلامتی خود این عادت نامناسب را ترک کنید.

علائم کبد چرب

معمولاً این بیماری در هر دو نوع الکلی(ALD) و غیر الکلی(NAFLD) علائمی خاص ندارد. این موضوع کمی‌ نگران‌کننده می‌باشد. زیرا شما به راحتی نمی‌توانید پی به وجود این بیماری خاموش ببرید و تشخیص بیماری کبد چرب را برای شما دشوار می‌کند.. با این حال ممکن است برخی از افراد علائمی از قبیل خستگی یا درد در قسمت فوقانی سمت راست شکم-جایی که کبد وجود دارد-داشته باشند. علائم زیر برخی از علائم کبد چرب غیر الکلی (NASH) یا سیروز کبدی است:

تورم شکمی

بزرگ شدن رگ‌های خونی زیر پوست

بزرگ بودن بیش از حد طبیعی سینه در مردان

قرمزی کف دست

زردی در پوست و چشم، به دلیل بیماری زردی یا یرقان

علل کبد چرب الکلی

با وجود آن‌که دلیل اصلی ابتلا به بیماری سیروز الکلی، مصرف الکل است اما برای تشخیص بیماری کبد چرب الکلی آگاهی از بیماری‌های زمینه ای نیز بسیار اهمیت دارد. نوشیدن الکل به همراه داشتن بیماری‌ها و عوامل زمینه‌ای زیر سبب افزایش احتمال ابتلا به سیروز الکلی می‌گردد:

اضافه وزن

سوء تغذیه

هپاتیت مزمن ویروسی به ویژه هپاتیت C

ژن‌های افزایش دهندۀ احتمال ابتلا به سیروز کبدی

آمریکایی-آفریقایی یا اهل اسپانیا

سن بالا

علل کبد چرب غیر الکلی و التهاب کبدی غیر الکلی در مبتلایان به این بیماری نامعلوم است. اما ویژگی‌های ژنی می‌تواند یک دلیل ابتلا به انواع متفاوت این بیماری باشد که برای درمان این بیماری توجه به این موارد حایز اهمیت است.  تشخیص بیماری کبد چرب با وجود عوامل زمینه‌ای زیر زیاد است:

اضافه وزن و چاقی

ابتلا به سندرم مقاومت به انسولین یا دیابت نوع 2

سطح بالای تری‌گلیسیرید یا کلسترول بد (LDL)

سطح پایین کلسترول خوب (HDL)

سن زیاد

ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک

مشکل تنگی نفس در خواب

ابتلا به کم کاری تیروئید(Hypothyroidism)

ابتلا به کم کاری غدۀ هیپوفیز(HP)

سوء تغذیه

کاهش وزن سریع و ناگهانی

تماس با سموم و مواد شیمیایی خاص

ابتلا به سندرم متابولیک

 این سندرم، ترکیبی از شرایطی است که احتمال مبتلا شدن به دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.  فرد مبتلا به سندرم متابولیک، ممکن است سه مورد از پنج مورد زیر را داشته باشد:

1. چاقی شکمی
2. سطح بالای تری‌گلیسیرید یا کلسترول بد (LDL)
3. سطح پایین کلسترول خوب (HDL )
4. فشار خون بالا
5. قند خون بالا

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد سندرم متابولیک می‌توانید به مقاله آشنایی با سندرم متابولیک مراجعه کنید یا برای اطمینان آزمون سنجش متابولیک را در فیتولند دنبال کنید.

دلایل زیر نیز می‌تواند باعث ابتلا به کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و یا التهاب کبدی غیر الکلی (NASH) است که البته متداول نیستند:

وضعیت پزشکی بدن که در نحوه استفاده یا ذخیره چربی تأثیر می‌گذارد.

هپاتیت C یا سایر عفونت‌ها

کاهش سریع وزن

مصرف برخی داروهای خاص مانند گلوکوکورتیکوئیدها (glucocorticoid)، متوترکسات (Rheumatrex ، Trexall)، استروژن مصنوعی، تاموکسیفن (Nolvadex ، Soltamox).

برداشتن کیسه صفرا

تشخیص بیماری کبد چرب

تشخیص کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) به دلیل عدم وجود علائم کبد چرب در اکثر افراد، دشوار است.

پزشک متخصص ممکن است در مراحل آزمون شناسایی بیماری کبد چرب از روش‌های مختلفی استفاده کند که در ادامه به این موارد اشاره شده است.

تاریخچه سلامت بیمار: سابقۀ مصرف الکل توسط بیمار در تشخیص کبد چرب الکلی (ALD) یا کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) موثر است. بنابراین مطلع کردن پزشک از حقایق الزامی است. همچنین آگاهی پزشک در مورد داروهای مورد استفاده، نحوه غذا خوردن و سایر شرایط سلامتی بیمار ضروری می‌باشد.

معاینه: شامل وزن کردن و بررسی علائم مشکلات کبدی مانند بزرگ شدن کبد یا وجود یرقان.

آزمایش خون: سنجش میزان آنزیم‌های کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) که نشان دهنده وجود مشکل در کبد و چربی کبد است.

تست‌های تصویربرداری: شامل تست‌های اسکن، سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) هستند که وجود چربی در کبد را بررسی می‌کنند. اما امکان تشخیص نوع کبد چرب از این طریق وجود ندارد.

بیوپسی کبد: تمامی افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) نیاز به انجام بیوپسی کبد ندارند. اما در صورتی که بیمار در معرض ابتلا به التهاب کبدی غیر الکلی (NASH) باشد؛ بیوپسی کبد تجویز می‌شود. در این صورت نمونه‌ای از بافت کبد توسط پزشک خارج می‌شود و برای بررسی وجود التهاب یا آسیب دیدگی کبدی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. این عمل در بیمارستان یا مرکز جراحی به صورت سرپایی انجام می‌شود. قبل از انجام بیوپسی، بیمار داروی ضد درد و بی‌حسی دریافت می‌کند. سپس پزشک ناحیه مورد جراحی را بی‌حس کرده و با استفاده از یک سوزن مخصوص یک قطعه کوچک از بافت کبد برداشته می‌شود. بیوپسی کبد تنها راه تشخیص التهاب کبدی غیر الکلی (NASH) است.

درمان کبد چرب

تاکنون هیچ دارویی برای درمان کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) مورد تأیید قرار نگرفته است. غالباْ کاهش وزن اولین مرحله‌ درمان است. کاهش وزن، به کاهش چربی، کاهش التهاب و بهبود زخم در کبد کمک می‌کند. از دست دادن تنها 3 تا 5 درصد از وزن بدن، می‌تواند سبب کاهش چربی موجود در کبد شود. در شرایط خاص و در صورت نیاز به کاهش وزن بیشتر، گزینه جراحی مطرح می‌شود.

ضروری‌ترین اقدام برای درمان کبد چرب الکلی، ترک الکل است. ترک الکل تنها روش جلوگیری از وخیم‌تر شدن آسیب کبدی یا رفع برخی از آنها است. برای ترک بی‌خطر الکل و مدیریت علائم ترک الکل، باید از یک پزشک متخصص  کمک گرفته شود. زیرا ممکن است به یک برنامه سم زدایی تحت نظارت پزشک نیاز داشته باشید.

در صورت ابتلا به عوارض التهاب کبدی غیر الکلی (NASH) مانند سیروز کبدی یا نارسایی کبدی، امکان دارد در فرآیند درمان این بیماری شما به پیوند کبد نیاز داشته باشید. به طور کلی، مبتلایان التهاب کبدی (NASH) که پیوند کبد می‌شوند، عمل و شرایط بسیار خوبی دارند.

مراقبت شخصی در درمان کبد چرب

در زمینه مراقبت شخصی در درمان این بیماری، اصلاح سبک زندگی از گامهای اولیه و بسیار موثر است. مهمترین اقداماتی که شما می‌توانید در فرآیند درمان در این زمینه داشته باشید به شرح زیر می‌باشد:

ورزش کردن: حداقل 30 دقیقه ورزش در روز در اکثر ایام هفته الزامی است. کاهش وزن به انجام ورزش بیشتر کمک می‌کند. اما در صورت نداشتن سابقه ورزشی، ابتدا با تایید پزشک خود برای انجام تمرینات، به آرامی شروع به فعالیت کنید.

مراقبت از کبد: با کبد خود مهربان بوده و درمان را سخت‌تر نکنید. از الکل پرهیز کنید. داروهای تجویز شده را فقط مطابق دستورالعمل مصرف کنید. قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی با پزشک خود مشورت کنید. گیاهی بودن یک محصول، به معنی بی‌خطر بودن آن نیست.

کاهش کلسترول خون: از یک رژیم غذایی سالم مبتنی بر مصرف گیاه استفاده کنید. ورزش کنید و داروهای مربوطه را مصرف کنید. بدین ترتیب،‌ کلسترول و تری‌گلیسیرید مورد نیاز شما در جای مناسب خود ذخیره شده و در صورت نیاز استفاده می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله 9 روش کاهش سطح HDL‌ کلسترول خون را مطالعه نمایید. 

عوارض بیماری کبد چرب

اصلی‌ترین عارضه کبد چرب، سیروز کبدی یا زخم کبدی است. همزمان با فعالیت‌های کبد برای رفع التهاب ناشی از شرایط کبد چرب، در بخش‌هایی از کبد، زخم ایجاد می‌شود. با گسترش التهاب، زخم‌ها عمیق‌تر می‌شود. در نهایت کبد نمی‌تواند وظیفه خود را انجام دهد. موارد زیر از جمله عوارض بیماری کبد چرب است که در صورت عدم کارکرد صحیح کبد رخ می دهد:

جمع شدن مایعات در شکم

تورم رگ‌های خونی مری و پاره شدن و خونریزی آنها

گیجی و خواب آلودگی

سرطان کبد

نارسایی کبد 

آیا می‌توان از ابتلا به بیماری کبد چرب جلوگیری کرد؟

همان‌طور که اشاره شد تشخیص بیماری کبد چرب با صرف اگاهی از علائم کبد چرب امکان‌پذیر نیست. بدون شک، شما با رعایت نکات توصیه شده و با داشتن یک سبک زندگی سالم و رعایت پاره‌ای از نکات پزشکی می‌توانید در جلوگیری از ابتلا به این بیماری خاموش موفق باشید.

جلوگیری از بیماری کبد چرب الکلی (ALD):

برای جلوگیری از ابتلا به کبد چرب الکلی توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:

عدم مصرف الکل

محافظت از خود در برابر هپاتیت C: عفونت کبدی ویروسی یا هپاتیت C که می‌تواند باعث سیروز کبدی شود.

جلوگیری از ابتلا و کمک به درمان کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و التهاب کبدی غیر الکلی (NASH)

مصرف غذاهای سالم: انتخاب رژیم غذایی مناسب کبد چرب که حاوی مقادیر زیادی میوه، سبزیجات، غلات غنی و چربی‌های سالم باشد.

حفظ وزن سلامت: کاهش وزن در صورت نیاز و حفظ وزن سلامت با انتخاب یک رژیم غذایی سالم و ورزش کردن.

ورزش کردن: تمرین کردن در بیشتر روزهای هفته.

سخن پایانی

تشخیص بیماری کبد چرب کاری دشوار می‌باشد. در بین انواع کبد چرب ( کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی) بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) شایعترین بیماری در سالهای اخیر است. به گونه ای که حدود ۱۲٪ بزرگسالان در سراسر دنیا به کبد چرب مبتلا هستند. چاقی شکمی از مهمترین علائم کبد چرب است. علاوه بر آن دیابت و بالا بودن کلسترول خون از علل زمینه‌ای چربی کبد می‌تواند باشد. داشتن سبک زندگی سالم، پرهیز از پرخوری، ورزش کردن و رعایت رژیم غذایی مناسب کبد چرب از اصول اولیه درمان این بیماری می‌باشد. از آنجا که نشانه‌های کبد چرب در مراحل نخستین بیماری بروز پیدا نمی‌کند به منظور پیشگری از کبد چرب، اصلاح تغذیه و سبک زندگی خود را به عنوان اصلی‌ترین اقدام جدی در برنامه خود داشته باشید. ضمن انکه شما می‌توانید با برررسی آزمون سنجش سندرم متابولیک و بررسی آزمون سنجش کبد چرب در خود اطمینان بیشتری در این زمینه داشته باشید.

---

 منابع :

https://www.webmd.com

PN:0278