اسید فولیک در دوران بارداری به عنوان یک ابر قهرمان عمل کرده و از بروز بسیاری از نقص‌های مادرزادی ناشی از کمبود ویتامین B9 پیشگیری می‌کند. فواید اسید فولیک تنها مختص مادران باردار نیست. از این رو از سال 1998 در برخی کشورها، به علت اهمیت این ویتامین در سلامت انسان، بسیاری از غذاها، مانند نان و ماکارونی با اسید فولیک غنی شده‌اند.
در ادامه فیتولند شما را با فواید اسید فولیک و نقش آن در دوران بارداری آشنا می‌کند. با ما همراه باشید.
اسید فولیک چیست؟
فولات و اسید فولیک دو شکل مختلف از یک ویتامین محلول در آب به نام ویتامین B9 هستند. ویتامین B9 یک ماده مغذی مورد نیاز بدن انسان است. اسید فولیک در بدن به شکل فولات تبدیل می‌شود تا مورد استفاده سلول‌ها قرار گیرد. اغلب این دو کلمه هم‌معنی در نظر گرفته می‌شوند. اما در واقع اسید فولیک شکل مصنوعی و فولات شکل طبیعی این ویتامین است.
فولات در مواد غذایی همچون جگر، مارچوبه، بامیه، آووکادو، کلم بروکلی و میوه‌هایی مانند موز، خربزه و لیمو و همین‌طور در لوبیا، قارچ، جگر، آب‌پرتقال و آب گوجه‌فرنگی و سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کاهو دیده می‌شود. در مورد سبزیجات باید گفت هرچه برگ سبز آن، تیره رنگ‌تر باشد؛ مقدار فولات آن بیشترخواهد بود.
اهمیت وجود اسید فولیک و فولات در رژیم غذایی
علاوه بر نقش اسید فولیک در دوران بارداری، این ویتامین برای عملکرد طبیعی مغز حیاتی است . اسید فولیک، عمل ساخت و نگهداری سلول‌ها را بر عهده دارد. این وظیفه در هنگام تقسیم سلولی و رشد، بسیار مهم است. به ویژه در زمان‌هاي رشد سریع، مانند دوران کودکی، سنین بلوغ و دوران بارداري.
خون‌سازی از دیگر فواید اسید فولیک است. زیرا این ویتامین ارتباط مستقیمی با ویتامین B12 دارد. ویتامین B12 برای تشکیل گلبول‌های قرمز خون و خون‌سازی نیاز مبرمی به وجود فولیک اسید دارد. اهمیت اسید فولیک در بارداری از این جهت است که کمبود اسید فولیک موجب ایجاد نوعی کم‌خونی در انسان می‌شود.
از طرفی اسید فولیک به کمک ویتامین‌هاي B6و B12 مقدار هموسیستئین موجود در خون را کنترل می‌کند. هموسیستئین یک ماده زائد است که در بدن تولید شده و نباید در خون بیشتر از 10 ثانیه باقی بماند. افزایش مقدار هموسیستئین با بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، افسردگی و آلزایمر کاملا در ارتباط است. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های فوق مصرف فولات و اسید فولیک در دوران بارداری را جدی گرفته و حتما آن‌ها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
کمبود اسید فولیک در دوران باردرای
اسید فولیک یکی از مهم‌ترین مکمل‌های دوران بارداری محسوب می‌شود. زیرا ذخایر بدن مادر توسط جنین مصرف شده و کمبود اسید فولیک در بارداري افزایش می‌یابد. از این‌رو دریافت کافی فولات در دوره قبل از بارداري و پس از آن بسیار مهم است.
لوله عصبی جنین از روز بیست و دوم بارداری شروع به شکل گرفتن می‌نماید و یک انتهای آن مغز و انتهای دیگر آن طناب نخاعی را در جنین می‌سازد. خطر نقایص مادرزادي لوله عصبی به طور چشم‌گیری با مصرف مکمل اسید فولیک و برنامه رژیم غذایی حاوي فولات قابل پیشگیري است .
از دیگر فواید اسید فولیک در بارداری پیشگیری از بروز نقایص لوله عصبی شامل شکاف کام، صدمه مغزي و بسته شدن ناقص نخاع و ستون فقرات (اسپاینابیفیدا) در اثر کمبود این ویتامین است. نقایص لوله عصبی جنین به دلیل تکامل غیر طبیعی لوله عصبی ایجاد می‌شود؛ که از عوارض نخوردن اسید فولیک در بارداری است. خوشبختانه بسیاري از این نقایص با مصرف مکمل اسید فولیک در دوران بارداری قابل پیشگیري است.
از طرفی مصرف زیاد اسید فولیک در بارداری نیز خطرساز بوده و ضروری است که مادران باردار از مقدار مجاز مصرف فولیک اسید در بارداری با مشورت پزشک خود آگاه شوند. همچنین مدت زمان مصرف اسید فولیک در بارداری از سه ماه پیش از باردار شدن تا پس از زایمان است.
توصیه می‌شود برای آگاهی بیشتر مقالات تغذیه مناسب 3 ماهه اول بارداری و مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه اول را در فیتولند مطالعه فرمایید.
شایع‌ترین نقایص لوله عصبی
- عقب ماندگی شدید مغز
- تشکیل ناقص نخاع و ستون فقرات
- خروج بافت مغز از سوراخ غیر طبیعی در استخوان جمجمه
همه این نقایص در طول ۲۸ روز اول بارداری رخ می‌دهند. یعنی حتی زمانی که مادر نمی‌داند که باردارشده است. به همین دلیل این نکته بسیار اهمیت دارد که همه زنان در سنین باروری به اندازه کافی فولیک اسید دریافت کنند. این موضوع حتی به بانوانی که برنامه‌ای برای بچه‌دار شدن ندارند؛ نیز توصیه می‌شود. زیرا تنها ۵۰٪ از حاملگی‌ها برنامه‌ریزی شده است.
فولیک اسید در پیشگیري از سقط جنین نیز نقش دارد. بسیاری از متخصصین زنان استفاده روزانه از ویتامین ب-کمپلکس را همراه با اسید فولیک براي پیشگیري از سقط جنین تجویز می‌کنند. چرا که با وجود کمبود اسید فولیک در دوران بارداری مقدار هموسیستئین خون که خود، عاملی است برای سقط‌های مکرر افزایش می‌یابد.
مقدار مورد نیاز روزانه اسید فولیک
مقدار مورد نیاز اسید فولیک در دوران بارداری و در گروه‌های جمعیتی مختلف را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
میزان فولات منابع غذایی
مقدار اسید فولیک منابع غذایی به صورت خلاصه برای برخی از آن‌ها در جدول زیر نشان داده شده است:
مصرف اسید فولیک در ایران
برطبق دستورالعمل برنامه مکمل یاري اسید فولیک در ایران، برای خانم‌ها از ۳ ماه قبل از بارداري به میزان روزانه ۴۰۰ میکروگرم فولیک اسید تا هنگام زایمان توصیه می‌شود.
بررسی‌ها و پژوهش‌هایی که در سطح کشور انجام شده است؛ متاسفانه از سطح آگاهی پایین مادران نسبت به اهمیت مصرف و فواید اسید فولیک برای بارداری خبر می‌دهد. به طوری که در بسیاری از مادران با وجود آن‌که بارداری برنامه‌ریزی شده هم داشتند؛ ولی از مکمل اسید فولیک قبل از بارداری استفاده نکردند.
سخن پایانی
اسید فولیک در دوران بارداری یک ابر قهرمان برای تکامل جنین و پیشگیری از نقص‌های مادرزادی است. علاوه بر آن، فواید اسید فولیک در پایداری عملکرد طبیعی مغز نیز ثابت شده است. سالیان متمادی است که به جهت نقش پر رنگ اسید فولیک در سلامتی، مواد غذایی کارخانه‌ای با اسید فولیک در بسیاری از کشورها، غنی سازی می‌شود.
با این وجود در ایران هنوز آگاهی کافی در زمینه نقش اسید فولیک در سلامتی و عواقب تلخ کمبود آن در مادران باردار و در کودکان و نوجوانان در سنین رشد وجود ندارد. بر همین اساس فیتولند مطالعه مقاله اسید فولیک در دوران بارداری به عنوان یک ابر قهرمان را به همه بانوان پیشنهاد می‌کند. امید است در نشر آن کوشا باشید.
منابع:
- دستور العمل کشوری مکمل یاری با اسید فولیک
- www.who.int
- www.mayoclinic.org
- www.ncbi.nlm.nih.gov
- www.babycenter.com
PN:0045
اطلاعات ارزشمندی بود خیلی ممنون
اسید فولیک بسیار مهم در زمان بارداریه. ممنون از سایت خوبتون که مقاله های مفید و به روزی رو قرار میدین.